مدیر موزه زنده گلیم و قالی ایران:
تولید و آموزش عناصر اصلی موزه زنده است
به گزارش جوان بین مدیر و موسس موزه زنده گلیم و قالی ایران، «تولید» و «آموزش» را عناصر اصلی موزه های زنده دانست و اظهار داشت: زنده و پویا بودن یک موزه به سطح ارتباط با سایر موزه های همتا و مخاطبان از مردم عادی گرفته تا پژوهشگران و پژوهشگران تخصصی، بستگی دارد.
به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، موزه ها عامل و محصول توسعه هستند؛ بنا بر این در ارزیابی فاکتورهای فرهنگی کمیت و کیفیت موزه ها در رده های نخست جدول قرار دارند؛ در سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر تشکیل موزه های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی، وزارتخانه ها و دستگاه هایی مانند نفت، ارتباطات، کشاورزی و شهرداری ها هم به موزه سازی وارد شدند و بسیاری علاقه مندان هم موزه ها و مجموعه های خصوصی راه اندازی کردند.
با توجه به ظرفیت های متنوع و مختلف داخلی، ایران می تواند در عرصه های بسیاری در دنیا همچون نفت و گاز، معدن، دانش و علوم، همین طور امور دفاعی در جهان حضور پیدا کند، اما در عرصه میراث فرهنگی و هنرهای سنتی و صنایع دستی بازیگر اصلی و بدون رقیب است؛ این شایستگی به جز آثار و مقاله های علمی، از شگفتی و تحسین بازدیدکنندگان خارجی موزه ها وقتی به ایران سفر می کنند و چه زمانی که اشیای تاریخی مربوط به فرهنگ و تمدن ایران را در موزه های جهان می بینند، مشهود است.
همین علاقه و اشتیاق در یک قرن گذشته برای دیدن آثار تمدن ایرانی و حجم آثار تاریخی کشف شده در کاوش ها در کشور نشان میدهد برای حفاظت و نگهداری همین طور نمایش این آثار، علاوه بر مشارکت سایر سازمان های دولتی برای راه اندازی موزه های اختصاصی و منطقه ای، بخش خصوصی هم می تواند برای سرمایه گذاری و توسعه موزه های مشارکتی و خصوصی وارد عرصه موزه سازی و مجموعه داری شود.
سال ۹۸ را می توان سال طلایی راه اندازی موزه های خصوصی برشمرد، در این سال ۳۴ موزه خصوصی مجوز گرفتند و فعالیت خودرا شروع کردند، و با راه اندازی ۶ موزه تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی و ۱۹ موزه متعلق به سایر دستگاه های دولتی، در مجموع ۵۹ موزه در کشور راه اندازی شد که در حوزه موزه سازی و موزه داری در همه سال ها از زمان راه اندازی موزه ها در کشور شمرده می شود، روندی که در سال ۱۳۹۹ به سبب فشار اقتصادی و کمبود اعتبارات و شیوع ویروس کرونا طرح های راه اندازی موزه ها در هر سه حوزه (دولتی، مشارکتی و خصوصی) با کندی مواجه گردید، اما با همه این شرایط در سال ۹۹ بیش از ۴۰ موزه راه اندازی و به بهره برداری رسید.
هر هفته افتتاح یک موزه در کشور
از مجموع ۷۵۰ موزه ای که در یکصد سال صنعت موزه داری در کشور فعال می باشند، ۲۹۲ موزه تحت مدیریت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و بیش از ۲۸۰ موزه تحت پوشش سایر دستگاه های دولتی قرار دارند و ۱۷۱ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است که بگفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «در حال حاضر هر هفته شاهد افتتاح یک موزه هستیم و بخش خصوصی بیشترین سهم را در این تحول داشته است، به شکلی که ما شاهد رشد ۴۰۰ درصدی در حوزه موزه های خصوصی هستیم و هم اکنون ۱۷۱ موزه خصوصی در کشور فعال است.»
همزمان با روز جهانی موزه (۲۸ اردیبهشت) و هفته میراث فرهنگی با مریم افسری بانوی هنرمند، کارآفرین، مدرس دانشگاه در رشته صنایع دستی و مدیر و موسس موزه خصوصی زنده گلیم و قالی ایران درباره هنر گلیم بافی و خاصیت موزه زنده گفت و گو کردیم. وی در آیین گرامیداشت روزه جهانی موزه از طرف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بعنوان مدیر موزه خصوصی برتر در ۱۳۹۹ انتخاب و معرفی گردید.
موزه زنده عامل جذب توریست و رونق صنعت گردشگری
مریم افسری در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با اشاره به تعداد محدود موزه های زنده در کشور اظهار داشت: اساس و شاکله موزه های زنده پویایی و خروج از ایستایی است؛ برای پویاشدن موزه ها فضاسازی موزه باید به شکلی باشد که بازدیدکننده احساس نکند به یک سمساری وارد شده، بلکه روح تاریخ و اتمسفر حیات یک هنر را باید کاملا حس کند؛ در موزه زنده صنایع دستی در کنار آثار فاخر که به معرض نمایش گذاشته شده است بازدیدکننده باید پروسه تولید نمونه اثر از ابتدا تا اختتام را ببیند و حتی در قسمتی از آن همراه شود تا جریان زندگی را باور کند.
مدیر و موسس موزه زنده گلیم و قالی ایران اشاره کرد: موزه زنده عامل قوی برای جذب توریست و رونق حوزه گردشگری و مکانی است که علاوه برنمایش محصول نهایی، مراحل تولید محصول، و مراحل تولید مواد اولیه مصرف شده برای تولید را به نمایش می گذارد.
بانوی هنرمند سیرجانی وجود کارگاه تولید اثر در کنار موزه زنده یک ضرورت دانست و اضافه کرد: در موزه زنده گلیم سیرجان بخشی به آموزشگاه و بخشی را به کارگاه تولید گلیم و دست بافته ها اختصاص داده شده است؛ بازدیدکننده از مواد اولیه و دار (دستگاه بافندگی) تا محصول نهایی از نخ تا گلیم بافته را می بیند، تفاوت ها در نقش و جنس محصولات را حس می کند و همیشه یک راهنما حضور دارد که به سوالات او پاسخ دهد؛ حتی بازدیدکننده می تواند نمونه اثر و محصول را مستقیم از بخش فروشگاهی موزه خریداری کند.
وی بیان کرد: وجود پروسه تولید در یک موزه برای مخاطب و بازدیدکننده جذابیت ایجاد می کند؛ در نمونه های موزه های زنده در جهان، حتی این زنده بودن و پویایی در محیط پیرامونی موزه وجود دارد، خیابان منتهی به موزه، پیاده روها، فروشگاه ها و رستوران ها و دوره گردها، بازارچه ها و... همه قسمتی از جریان پویای موزه زنده می شوند و مخاطب را به سمت موزه هدایت می کنند.
تجربه بافت یک گلیم هویت بخش و خاطره ساز است
افسری گفت: حفظ هویت تاریخی و فرهنگی ملت ها رسالت اصلی موزه ها است، در قرن ۲۱، قرن بروز و ظهور و نفوذ و تسلط وسایل الکترونیک بر خصوصی ترین حوزه های زندگی فردی و اجتماعی، قرن رویای سفر و کوچ به کرات دیگر، این موزه ها هستند که می توانند مانع فراموشی تاریخ تمدن زندگی گذشتگان بر روی کره خاکی شوند.
مدیر موزه زنده گلیم و قالی ایران اضافه کرد: امروزه فقط با نمایش یک تکه گلیم کهنه و پاره نمی توان ارزش و جایگاه گلیم شیرکی پیچ سیرجان که ثبت جهانی شده را به یک کودک و دانش آموز توضیح داد، او باید این عنصر فرهنگی را لمس کند، بتواند قسمتی از آن را با همان طرح و نقش سنتی، با همان نخ ها ببافد؛ این پروسه برای نسلی که در نظریه ها و مجازی ها اسیر شده تجربه بافت یک گلیم یا قالی هویت بخش و خاطره ساز خواهد بود.
مدرس دانشگاه: موزه زنده امکان تجربه زیست و زندگی مردم یک منطقه در ابعاد فرهنگی، اجتماعی را در یک زمان و مکان محدود به بازدیدکننده عرضه می کند، خانواده ای که به موزه زنده گلیم می آیند علاوه بر تماشای آثار و آموزش، برای استراحت روی زیراندازی از گلیم می نشیند، برای ناهار نان و غذا و نوشیدنی محلی همان منطقه را در ظروف سنتی می خورند، میزبانانی را با لباس محلی همان منطقه از نزدیک می بینند؛بعید می دانم این خاطره و تجربه از ذهن کودکان آنها هیچ گاه پاک شود.
گلیم با تاریخ زندگی بشر عجین است
افسری با اعلان اینکه گلیم با تاریخ زندگی بشر عجین است، گفت: قدمت گلیم بافی نه در سیرجان که در کل جهان را باید در صندوقچه جهانی گلیم پیدا کرد، شاید اختراع گلیم ابتدایی با شروع زندگی بشر بر روی زمین برگردد، زیراندازی که آنها با شاخ و برگ گیاهان برای بهتر زیستن تهیه می کردند و زمانی که هنر رسیدگی و بافندگی شکل گرفت با تبدیل پشم حیوانات، از نخ جهت استفاده در لابه لای بافته های گیاهی خود استفاده می کردند.
وی اضافه کرد: پیشینه گلیم در استان کرمان و سیرجان حدودا به دوران نادرشاه افشار بر می گردد؛ زمانی که گروهی از اقوام از مناطق شمالی کشور به جنوب و به این منطقه کوچانده می شوند، هنر بافندگی گلیم هم توسط این عشایر به مناطق جنوب شرق ایران وارد شد، گسترش پیدا کرد؛ حتی با تغییر سبک زندگی عشایری به شهری این هنر و صنعت جایگاه خودرا در زندگی مردم حفظ کرد.
گلیم شیرکی پیچ سرمایه فرهنگی و اقتصادی مردم سیرجان
افسری گلیم شیرکی پیچ را بعنوان یکی از سرمایه های فرهنگی و اقتصادی سیرجان برشمرد و افزود: تکنیک بافت گلیم شیرکی پیچ با اهمیت ترین مشخصه این هنر-صنعت است که ارزش و خاصیت این دست بافته را بالا برده است. گلیم شیرکی پیچ به شیوه پودگذاری نیست، ابتدایی ترین گلیم فقط تار و پود است و به آن شیوه پودگذاری می گویند، آرام آرام در مراحل بعد به تکامل رسید و گلیم ساده، گلیم چاک دار، گلیم گره دار یا سوماک یا شیرکی پیچ و گلیم چپی یا چهل ماشوله، خاص منطقه عشایر سیرجان و توابع آنست.
مدیر موزه زنده گلیم و قالی ایران اشاره کرد: بیشتر دارهای گلیم بافی در منطقه جنوب شرق کشور در کرمان و سیرجان، دارهای زمینی (افقی) هستند، که برمبنای سبک زندگی عشایری و برمبنای فضای فیزیکی خانه های آنها است؛ بنا به ابعاد گلیم شیرکی پیچ، تعداد بافنده آن متغیر است، اگر ۴*۳ مترمربعی باشد، سه بافنده بر روی دار کار می کنند.
وی اضافه کرد: محصول دار زمینی یک رو بافت و پر تراکم و دارای سطح مقطع محدود است؛ بااینکه طرح ها و رنگ و لعاب های جدید هم وارد این نوع گلیم شده، اما هنرمندان و بافنده های سیرجانی همچنان طرح و نقش های سنتی و باستانی و نمونه طرح های دوره قاجار را در گلیم های تولیدی حفظ می کنند؛ در گذشته که دسترسی به رنگ های طبیعی بسیار محدود بود از تم رنگ سورمه ای و روناسی برای تولید گلیم استفاده می شد، اما حالا بسیار متنوع شده و از بیشتر از رنگ های طبیعی، شاد و پخته استفاده می شود.
نمایش تکه گلیم دوران قاجار در موزه زنده گلیم سیرجان
افسری درباره موزه زنده گلیم و قالی ایران اظهار داشت: سال ۹۶ میان میراث فرهنگی استان کرمان و شرکت شهرک های صنعتی و صنایع کوچک تفاهم نامه ای با هدف پشتیبانی از صنایع دستی به امضا رسید، بر همین مبنا با همکاری و حمایت مدیریت شرکت شهرک های صنعتی شهر کرمان، فضایی در حدود ۳۰۰مترمربع طی قرارداد ۵ ساله بعنوان امانت دریافت کردم تا این موزه را بعنوان موزه خصوصی راه اندازی کنم.
مدیر و موسس موزه زنده گلیم و قالی ایران افزود: بیشترین فضای موزه به نمایشگاه آثار قدیمی و بخش دیگر هم به آموزشگاه و کتابخانه تخصصی گلیم اختصاص داده شده است؛ البته باتوجه به دوران شیوع ویروس کرونا آموزش ها بصورت تک نفره و آنلاین انجام شد که در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۰ نفر هنرجو داشتیم.
وی اظهار داشت: بیش از ۵۰ اثر کوچک و بزرگ قدیمی در این موزه به معرض نمایش گذاشته شده است، قدیمی ترین آن یک تکه گلیم مربوط به (ربع آخر) دوره قاجار است؛ تعدادی از این اموال موزه ای را از مادربزرگ و مادر گرفتم و نگهداری کردم و برخی را هم باتوجه به اصالت و جذابیت آن خریداری کردم؛ قسمتی از موزه هم مربوط به پیشکسوتان در تمام حوزه های دست بافته های سیرجان همچون فروشندگان و تولیدکنندگان مواد اولیه، بافندگان و رنگرزان سالیان گذشته است.
بانوی هنرمند سیرجانی توضیح داد: در بخش فروشگاه موزه بجز گلیم و زیراندازهای دست بافته، انواع محصولات صنایع دستی و هنرهای سنتی عرضه می شود. یکی از بخش های موزه زنده سیرجان را هم به نمایش محصولات تغییر کاربری های دستبافته ها اختصاص دادیم، در این بخش برای اولین بار نقش مایه ها و طرح های گلیم را با چاپ بر روی پارچه، بصورت مانتوهای سنتی، پرده، رومبلی و... که تولید کارگاهی موزه است به نمایش گذاشتیم و کمتر بیننده ای می تواند تشخیص دهد که این محصول پارچه ای است.
برقراری ارتباط با همتایان راز پویایی و زندگی موزه
افسری زنده و پویا بودن یک موزه را به سطح ارتباط با موزه ها و مخاطبان از مردم عادی گرفته تا پژوهشگران و پژوهشگران تخصصی، منوط دانست و اظهار داشت: راه اندازی وب سایت اختصاصی و اطلاع رسانی موزه گلیم از برنامه های اصلی در سال ۱۴۰۰ است که بتوانم ارتباط موزه را با سایر موزه های مشابه برقرار کنم و همین طور موزه را به مخاطبان و علاقه مندان گلیم و سیرجان در سراسر جهان معرفی کنم؛ اگر یک موزه یا گالری یا نمایشگاه نتواند با همتایان و مخاطبان خود ارتباط برقرار کند و نتواند مخاطبان خودرا جذب نماید، هر چند بزرگ و وسیع باشد فقط یک انبار نگهداری کالا است و آن آثار فقط خاک خواهند خورد و به مرور زمان از بین می رود.
هنرمند سیرجانی بیان کرد: در محیط موزه هم اکنون ۵ بافنده در بخش کارگاهی موزه فعالیت می نمایند، اما با بافنده های غیررسمی موقت که عمدتاً از بانوان سیرجانی (حدود ۵۰ نفر) هستند همکاری داریم، که باتوجه به مشغله خانه داری و زندگی کمتر جذب کار ثابت و متمرکز در کارگاه می شوند، از طرفی قیمت مواد اولیه و وسایل مود نیاز تولید در این چند سال به شدت بالا رفته و تاثیر به سزایی بر روند تولید و فروش گلیم گذاشته است.
گلیم بافان نیازمند حمایت و پشتیبانی هستند
افسری اظهار داشت: سیرجان قطب تولید بهترین گلیم و دارای مرغوب ترین پشم است، اما به سبب نداشتن کارخانه ریسندگی، مواد اولیه با قیمت بالا خریداری می شود؛ از طرفی به سبب هزینه زیاد مراحل پایانی و سرویس کار و نداشتن کارگاه تولید در سیرجان، بیشتر تولیدات بصورت خام و با قیمت کمتر فروخته می شود، که امیدواریم مسئولان دراین زمینه با رفع موانع تولید، از این هنر صنعت جهانی در سیرجان، حمایت و پشتیبانی کنند.
بانوی کارآفرین صنایع دستی درباره اشتغال زایی و درآمدزایی برای موزه اظهار داشت: هم اکنون برای بافندگان و تولیدکنندگان این امکان را فراهم کردیم تا محصولات خودرا در فروشگاه موزه گلیم سیرجان به نمایش بگذارند؛ در این میان موزه بعنوان واسط ارتباط نزدیک و مستقیم مخاطب و مشتری را برای آنها برقرار می کند، مشتریان می توانند ایده و سلیقه خودرا برای بافندگان بیان کنند و در نهایت با نظارت موزه قراردادی تنظیم می شود تا مشتری بطور مستقیم با بافنده در ارتباط باشد و مبلغی برای نظارت و طراحی محصولات مورد نظر به موزه می پردازد.
منبع: جوان بین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب