فرزندپروری دیجیتال نکاتی که والدین باید در استفاده کودکان از اینترنت رعایت نمایند
به گزارش جوان بین یک جامعه شناس با اعلان اینکه پرورش کودکان و نوجوانان و یا آنچه از آن بعنوان «فرزندپروری» یاد می شود در ادبیات علمی به «فرایند تقویت و پشتیبانی از پیشرفت فیزیکی، عاطفی، اجتماعی و فکری فرزند از نوزادی تا بزرگسالی» گفته می شود اظهار داشت: این پروسه در اثر تغییرات اخیر توسعه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی عرصه های نوینی را در پیش روی خود می بیند.
حمیدرضا بیژنی در گفت و گو با ایسنا، با بیان این که خانواده و در رأس آنها والدین همیشه مهمترین رکن تربیتی در طول تاریخ زندگی بشر محسوب می شوند اظهار نمود: این رکن اولین وظیفه اجتماعی کردن کودکان را برعهده دارد و تلاش می کند تا با آموختن چارچوب های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آنها را جهت زندگی در جامعه، مبتنی بر ارزش ها و هنجارهای اجتماعی آماده کند. این پروسه اما در طول تاریخ و مبتنی بر اجتماعات مختلف از تفاوت های صوری و محتوایی متنوعی برخوردار بوده است؛ تنوعی که با تغییرات عمیق جهانی در عرصه زندگی انسان مدرن، از یک سوی تشدید شد و از طرف دیگر بستری برای بسط مطالعات دراین زمینه را محیا کرد.
وی ادامه داد: پرورش کودکان و نوجوانان و یا آنچه از آن بعنوان «فرزندپروری» یاد می شود در ادبیات علمی به «فرایند تقویت و پشتیبانی از پیشرفت فیزیکی، عاطفی، اجتماعی و فکری فرزند از نوزادی تا بزرگسالی» گفته می شود، اما این پروسه در اثر تغییرات اخیر توسعه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی عرصه های نوینی را در پیش روی خود می بیند. عرصه هایی که غفلت از آنها می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به لحاظ فرهنگی و اجتماعی به جامعه وارد کند و نهادهای تربیتی و آموزشی جامعه را از مسیر منظم و ساختارمند خود خارج کند.
این جامعه شناس اضافه کرد: یکی از حوزه های مطالعاتی جدید که لزوم توجه نهادهای آموزشی و خانواده ها به تمرکز و توجه بر آن احساس می شود موضوعی است که در ذیل مفهوم «فرزندپروری دیجیتال» مورد توجه پژوهشگران در اقصی نقاط جهان قرار گرفته است. اما فرزند پروری دیجیتال چیست؟ چرا پرداختن به آن اهمیت دارد؟ و مرزهای تخریبی غفلت از آن تا چه اندازه است و چه نکاتی وجود دارد که می توان توجه خانواده ها را به آن جلب کرد؟.
بیژنی با اعلان اینکه فرزندپروری دیجیتالی مفهومی چند معنایی است که به نحوه مشارکت والدین در تنظیم روابط فرزندان خود با رسانه های دیجیتال (میانجیگری والدین) و چگونگی استفاده والدین از رسانه های دیجیتال در کارهای روزانه و شیوه های به کارگیری آنها در پروسه فرزندپروری شان اشاره دارد اظهار داشت: همچون مفاهیمی که در کسب شناخت و افزایش درک نسبت به مسئله فرزندپروری حائز اهمیت می باشد، «میانجیگری والدین» است. مفهوم میانجیگری والدین نشان دهنده شیوه های متنوعی است که والدین برای مدیریت و تنظیم تعامل فرزندانشان با رسانه ها اتخاذ می کنند.
وی ادامه داد: درک ما از فرزندپروری دیجیتال در معنای اول آن می تواند بر سنت جاافتاده تحقیق درمورد میانجیگری والدین استوار باشد که در ابتدا بر میانجیگری تماشای تلویزیون متمرکز بود تا تأثیرات آن بر رشد و رفتار کودکان ارزیابی شود. از آنجا که اینترنت به شکل گسترده در خانواده های دارای فرزند پذیرفته شد، پژوهشگران می پرسیدند که آیا استراتژی های میانجی گری والدین مبتنی بر تلویزیون را می توان با رسانه های آنلاین تطبیق داد یا این که رویکرد های جدیدی مورد نیاز است. در حقیقت توانمندی های رسانه های دیجیتال بعنوان اشیای فیزیکی (قابل حمل) و دیجیتال (شخصی سازی، دیده شدن، ماندگاری و غیره)، چالش هایی را برای انتقال ساده استراتژی های مبتنی بر تلویزیون از میانجیگری محدود، میانجیگری آموزنده و مشاهده مشترک به رسانه های آنلاین و تلفن همراه ایجاد می کند.
شیوه های میانجیگری والدین در استفاده کودکان از اینترنت
این جامعه شناس اضافه کرد: تازه ترین تحقیقات در مورد میانجیگری والدین در استفاده از اینترنت توسط کودکان به این نتیجه رسیده است که مجموعه متنوعی از شیوه های میانجیگری که توسط والدین به کار می رود را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد؛ میانجیگری فعال یا توانمندکننده و میانجیگری محدودکننده؛ در صورتیکه میانجیگری محدودکننده می تواند در کاهشِ قرار گرفتن کودکان در معرض خطرات آنلاین مؤثر باشد، اما دارای عوارض جانبی مختلفی است، برای اینکه فرصت های کودکان را برای توسعه سواد دیجیتالی و ایجاد انعطاف پذیری محدود و عاملیت کودکان را در رابطه کودک و والدین دلسرد می کند.
بیژنی افزود: در عوض، میانجی گری فعال مجموعه ای از شیوه های میانجی گری (شامل استفاده مشترک، میانجی گری فعال ایمنی اینترنت، نظارت و محدودیت های فنی مانند کنترل های والدین) را در بر می گیرد که با هدف توانمندسازی کودکان و پشتیبانی از تعامل فعال آنها با رسانه های آنلاین است. بطور کلی فرزندپروری دیجیتال به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که چگونه می توان از دسترسی کودکان به فرصت های آنلاین و در عین حال محافظت از آنها در مقابل اثرات مضر بالقوه اطمینان حاصل کرد. اثراتی که می تواند بر حوزه های وسیعی از فرهنگ تا اقتصاد و از اجتماع تا سیاست را در بربگیرد. این سؤال مخصوصاً برای کودکان کوچکتر که حالا حتی پیش از این که بتوانند صحبت کنند یا راه بروند بطور فزاینده ای آنلاین هستند بسیار مهمست.
وی اشاره کرد: با این وجود، هنوز تحقیقات کمی در مورد میانجیگری والدین در کودکان بسیار خردسال در مورد استفاده از رسانه های دیجیتال آنها وجود دارد. تحقیقات موجود نشان میدهد که والدین کودکان کوچک تر تمایل به میانجی گری محدودکننده دارند، بااینکه آنها در شیوه های خود ناسازگار هستند و اغلب از صفحه نمایش های لمسی بعنوان پرستار کودک در حین انجام کارهای خانه یا بعنوان قسمتی از سیستم پاداش و تنبیه برای رفتار کودکان استفاده می نمایند.
استفاده از رسانه های دیجیتال تحت تاثیر اخلاقیات والدین
این جامعه شناس با اعلان اینکه بطور کلی تخصیص رسانه های دیجیتال در زندگی روزمره خانواده ها تحت تأثیر سبک ها یا اخلاقیات والدین است اظهار نمود: والدین برای رویارویی با پیچیدگی بیش از پیش دنیای دیجیتال و نتایج اجتماعی و رشدی آن در تجهیزات تربیتی خود شکاف های عمیقی را شاهدند. این شکاف ها در میانجیگری والدین عمدتا برمبنای تحصیلات والدین یا وضعیت اجتماعی-اقتصادی پدید آمده است. حتی در بین والدین کودکان خردسال، والدین کم درآمد/ تحصیلات پایین تر احتمالاً شکاف دیجیتالی نسلی را تجربه می کنند و نسبت به توانایی شان در هدایت کودکان در استفاده از صفحه نمایش های لمسی و جلوگیری از قرار گرفتن آنها در معرض خطرات اطمینان کمتری دارند.
«والدپروری دیجیتال» بجای فرزندپروری
بیژنی اضافه کرد: در نتیجه، آنها علاقه ای به مشارکت در میانجیگری والدین و ایجاد رویه های سواد دیجیتالی فرزندانشان ندارند. بچه ها باید خودشان آزمایش کنند، با آزمون و خطا یاد بگیرند یا از خواهر و برادر بزرگ ترشان حمایت کنند. اما موضوع به ایجا نیز ختم نمی شود و همانطور که بیان خواهد شد مسئله تا حدی پیچیده تر می شود که گاهی باید از «والدپروری دیجیتال» بجای فرزندپروری بهره برد.
وی با اعلان اینکه مطالعات صورت گرفته در زمینه فرزندپروری در کشورهای درحال توسعه، خصوصاً در بین خانواده های کمتر برخوردار، حاشیه نشین و یا گاهی روستایی عقب ماندگیِ والدین در پذیرش و استفاده از فناوری را به نحوی نشان میدهد که فرزندان به والدین خود شیوه استفاده از کامپیوتر، تلفن همراه و اینترنت را آموزش می دهند اظهار داشت: بدین ترتیب کودکان با معرفی تکنولوژیهای جدید در خانواده، معکوس کردن قوانین رسانه ای موجود یا ایجاد قوانین جدید، هدایت استفاده والدین خود و میانجیگری در تأثیرات رسانه ای، بعنوان عوامل تغییر عمل می کنند. موضوعی که از آن به «اثر کودک» یاد می شود و محقق را دعوت می کند تا میانجیگری را بعنوان یک پروسه متقابل در نظر بگیرد که به سبب آن والدین، فرزندان و خانواده نه فقط گرفتار یک تغییر فرهنگی می شوند که به سمت یک تحول قابل توجه در عرصه نهادی نیز حرکت می کنند.
مهمترین ارکان فرزندپروری دیجیتال
این جامعه شناس درباره با اهمیت ترین ارکان فرزندپروری دیجیتال اظهار داشت: بااینکه چنین مسائلی اموری فرهنگی هستند که زمینه های اجتماعی قومی، مذهبی و محلی در شکل گیری آنها از اهمیت بسیاری برخوردار می باشند، اما دراین زمینه می توان از چارچوبی که سازمان بهداشت جهانی (WHO) پیرامون نقش های والدین که بطور مثبت بر رفاه نوجوانان تأثیر می گذارد، بهره برد که ارتباط، کنترل رفتار، احترام به فردیت، الگوبرداری از رفتار مناسب و تامین و حفاظت همچون آنهاست.
بیژنی اضافه کرد: «ارتباط»، یک پیوند مثبت، پایدار و عاطفی بین والدین و نوجوانان عامل مهمی است که به سلامت و رشد کودک و نوجوان کمک می نماید. در دنیای دیجیتال، این بدان معناست که کودک یا نوجوانی که احساس می کند با والدین خود ارتباط برقرار می کند، احتمالاً تجربیات آنلاین و آفلاین خودرا بدون ترس از مسدود شدن دسترسی شان به اشتراک می گذارد. مطالعه جهانی کودکان آنلاین ما نشان میدهد در جایی که کودکان می گویند بطور کلی با والدین رابطه مثبت دارند (که بوسیله حمایت و تمجید آشکار می شود) احتمال بیشتری دارد که وقتی وقایع منفی آنلاین اتفاق می افتد با آنها در بین بگذارند.
وی با اشاره به این که «کنترل رفتار» نیز شامل «نظارت و کنترل بر کارهای نوجوانان، ایجاد قوانین رفتاری و نتایج رفتار نادرست، و انتقال انتظارات واضح برای رفتار» است عنوان کرد: وقتی صحبت از کودکان و فناوری های دیجیتال به میان می آید، این مساله می تواند شامل قوانینی پیرامون زمان صرف شده در اینترنت، استفاده از دستگاه های دیجیتال پیش از زمان خواب، در اتاق خواب کودکان، در زمان صرف غذا و همین طور درک آنچه کودکان آنلاین انجام می دهند و نحوه تنظیم و مدیریت آنها، کنترل های حریم خصوصی آنها و افرادی که اطلاعات شخصی را به اشتراک می گذارند و غیره باشد.
این جامعه شناس افزود: «احترام به فردیت» نیز به این معنا است که به نوجوان اجازه می دهیم تا جدا از والدینش، احساس سالمی از خود بوجود آورد که شامل گوش دادن به صحبت های نوجوانان، اعتماد به آنها برای تکمیل مسئولیت های خود یا ایفای نقش های جدید در خانواده است. در زمینه دیجیتال، این به مفهوم اجازه دادن به کودکان و نوجوانان برای کاوش مستقل در اینترنت به همان روشی است که ما به آنها اجازه می دهیم دنیای فیزیکی را کشف کنند. سن و ظرفیت کودک مهم می باشد، برای اینکه کودکان کوچکتر به وضوح نسبت به بزرگترها به راهنمایی بیشتری نیاز دارند.
بیژنی همین طور به «الگوسازی رفتار مناسب» اشاره نمود و اظهار داشت: کودکان و نوجوانان با والدین خود همذات پنداری می کنند، ارزش ها و هنجارهای موجود در خانه را جذب و می کوشند از رفتار والدین الگوبرداری کنند. اگر والدین بیشتر اوقات فراغت خودرا بصورت آنلاین بگذرانند، به احتمال قوی فرزندان نیز این کار را خواهند کرد.
وی در پاسخ به این که اگر والدین اطلاعات زیادی را بصورت آنلاین به اشتراک گذارند، آیا این امر بر نحوه اشتراک گذاری اطلاعات شخصی خود توسط کودکان تأثیر می گذارد؟ اظهار داشت: بوسیله رشد حس اختیار، کودکان ممکنست از هنجارهای تثبیت شده در خانواده دور شده و تصمیم بگیرند که رویکرد متفاوتی نسبت به رویکرد والدین خود داشته باشند. ما نمونه هایی از کودکان را دیده ایم که بر سر «اشتراک گذاری» یا اشتراک گذاری محتوا و تصاویر فرزندانشان توسط والدینشان بصورت آنلاین اختلاف نظر داشتند.
این جامعه شناس اضافه کرد: «تأمین و حفاظت» نیز رکن دیگر فرزندپروری دیجیتال است. والدین نمی توانند تمام نیازهای نوجوان درحال رشد را برآورده کنند. نقش آنها همین طور جستجوی منابعی برای فرزندانشان است که خودشان نمی توانند مستقیماً تهیه کنند - یا این که اطمینان حاصل کنند که آنها به خدمات مناسب دسترسی دارند.
منبع: جوان بین
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب