تجربه ای بدیع اما کم کشش
مرتضی فرشباف که در غالب فیلم هایش واهمه از ساختارشکنی های مرسوم سینما و روایت ندارد در«تومان» تجربه گرایی خودرا به بلوغ رسانده، یک فیلم در نکوهش طمع یا آزمندی ساخته که شعارزدگی در هیچ نمای آن جایی ندارد.
تومان شخصیت های گرم و بلندپروازی دارد که ناامید از مسیرهای هموارِ دستیابی به موفقیت، رویای ثروت را در پیچ و خم های تاریک اجتماعی جستجو می کنند؛ با وجود یک پیام اخلاقی در پس زمینه داستان، فیلم به دور از کلیشه های رایج سینمای اجتماعی در ایران است.
فیلم زندگی چند جوان را در یکی از شهرهای شمال شرق ایران روایت می کند، شخصیت اصلی فیلم با نام «داوود» در آرزوی ثروت و قدرت به قمار و شرط بندی در مسابقات روی می آورد و مابقی داستان روایت زندگی داوود و اطرافیانش است، با وجود این که فیلم هیچ اشاره ای به گذشته داوود و دلیلهای آزمندی او ارائه نمی دهد اما در نماهایی از فیلم درخواهیم یافت که فقر نقطه مشترک زندکی این جوانان است.
چهره فقر اما در تومان از آن چهره های همیشگی سالهای قبل سینمای ایران نیست، فیلمساز بجای خلق صحنه هایی از نمایش زندگی فقیرانه و مشکلات پیرامون آن در زندگی، چند شخصیت مشتاق خلق می کند که مقرر است با پول کثیف به رویاهایاشان جامه عمل بپوشند.
فیلمنامه نوشته مرتضی فرشباف دست او را در گسترش قصه با تاکید بر شخصیت پردازی عمیق باز می گذارد، تمرکز بر فرازوفرودها، روحیات و کنش های شخصیت های فیلم، مهم ترین دلیل و تکنیک همراه سازی مخاطب برای تماشای زندگی این شخصیت ها است.
فرشباف که در غالب آثارش نگارش فیلمنامه را نیز به عهده داشته با پرهیز از ساختارهای روایت کلاسیک برای افزایش کشش داستان اهتمام در تمرکز بر حالت درونی و بیرونی شخصیت ها دارد و از آنجائیکه با توانمندی و تسلط خود با فرم و بیان سینمایی آشناست در فیلم تومان نیز بی هراس از عدم اقبال مخاطب سراغ فرم روایی متفاوت و تا حدی تجربی رفته است.
فیلمساز برای پیش بردن داستان و ایجاد منطق زمانی در ذهن بیننده از ۳ نقطه عطف آغاز، قله و افول شخصیت اصلی در فصل های بهار، تابستان و زمستان بهره برده که به سبب ضرب آهنگ نسبتا تند و اتفاقات متوالی قصه ممکنست مخاطب با کوچکترین بی توجهی خط روایت را از دست بدهد.
تجربه گرایی های جسورانه فیلمساز به همینجا ختم نمی گردد، در با اهمیت ترین گام او انتخاب بازیگرهایش را با انتخاب چند بازیگر خوب اما کمتر شناخته شده نهایی می کند که شاید در نگاه اول با هزینه های سنگینی که فیلمسازی در ابعاد پروژه ای مانند تومان دارد منطقی به نظر نیاید اما این انتخاب ها به شکل شگفت انگیزی به ثمر نشسته است.
میرسعید مولویان با بازی در نقش داوود بسیار فراتر از انتظار ظاهر شده، او که قبل از این تجربه سال ها حضور در تئاتر را داشته نخستین تجربه سینمایی اش را با فیلم تومان رقم زده، بازی درخشان او نقش به سزایی در شکل گیری کلی اثر داشته است، همین طور بازی مجتبی پیرزاده در نقش عزیز و پردیس احمدیه در نقش آیلین (نامزد داوود) بسیار دقیق در خدمت میزانسن های فیلمساز درآمده است.
دوربین مرتضی نجفی فیلمبردار این فیلم نیز در شکل گیری بیان بصری پخته فیلم تومان بی تاثیر نیست، باوجود وجود مناظر بکر و زیبا در منطقه ای که فرشباف برای فیلمبرداری انتخاب نموده دوربین مرتضی نجفی ابدا اسیر این طبیعت نیست و در خدمت داستان عمل می کند، فیلمبردار به درستی در بخش هایی از روایت تنفس زیادی به مخاطب القا می کند و در نقاط عطف فیلم عمیقا نفس را در سینه مخاطب حبس می کند.
اما با وجود تفاوت های آشکار در ضرب آهنگ و تدوین فیلم تومان در قیاس با ساخته های قبلی فرشباف مانند بهمن فیلمساز همچنان به پیروی از استادش عباس کیارستمی بدون واهمه، به ساختار شکنی در سینمای قصه گو می پردازد و این شیوه در نیمه دوم فیلم به سبب عدم وجود گره های ساختاری تماشای فیلم را برای مخاطب عام سخت می کند.
با این وجود فرشباف به قدری در انتخاب لوکیش ها، طراحی صحنه، عمق شخصیت پردازی و جزئی نگری در بازی ها دقیق، حرفه ای و خلاق عمل می کند که غالب شخصیت ها از تیپ سازی خام دستانه فاصله می گیرند و دغدغه هایشان ذهن مخاطب را به چالش می کشد.
نکته دیگر فضای مردانه فیلم است، تنها شخصیت زن فیلم «آیلین» نامزد داوود است که با ولع اختتام ناپذیر داوود دست و پنجه نرم می کند که ایجاد این فضای نسبتا مردانه تا حدی به خستگی مخاطب در نیمه پایانی فیلم دامن می زند و این درحالی است که فرشباف در فیلم قبلی خود بهمن عمیقا بحران های یک زن ازطبقه متوسط را روی پرده سینما می آورد و زندگی اش را روایت می کند.
در اختتام می توان نتیجه گرفت تومان فیلمی اجتماعی همراه با پیامی مشخص است که باوجود ضعف هایی در ایجاد کشش داستانی، با فرمی بدیع و دقت در جزئیات، به یک بیان بصری قدرتمند دست می یابد و نقطه عطفی در سینمای تجربه گرای مرتضی فرشباف است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب